W ostatnim czasie wszystkie media pokazały budzące trwogę zdjęcia z okropnych wydarzeń w Stanach Zjednoczonych . Aż w sześciu stanach pojawiły się intensywne trąby powietrzne, które wręcz usunęły z powierzchni ziemi całe tereny miejskie. Szacuje się, że w konsekwencji gigantycznej siły trzydziestu tornad, które szalały na terenie przeważająco stanu Kentucky mogło zginąć przeszło 100 osób, a liczba rannych obliczana jest na około tysiąc. Przeszło pięćset tysięcy osób zostało pozbawionych dostępu do prądu. 10-tysięczne miasto Manfield w Kentucky zostało dokumentnie zrównane z ziemią. Unicestwione zostały domy, szkoły, fabryki i magazyny. Został ledwie gruz. Choć dalej trwają czynności ratunkowe i likwidowanie strat, ciąg tornad, które przeszły 10 i 11 grudnia 2021 roku została obwołana przez prezydenta USA, Joe Bidena jako „prawdopodobnie największy kataklizm w historii USA”.
Co stoi za tym, że w nowoczesnym państwie z doskonałym systemem ostrzegawczym, z całkowitą gotowością służb ratunkowych dochodzi do tak olbrzymiej klęski? Dlaczego człowiek, mimo technologii, w dalszym ciągu przegrywa z naturą? By odpowiedzieć sobie na to zapytanie, trzeba zwłaszcza zrozumieć, czym jest tornado.
Każdy z nas pewnie widział zdjęcie lub nagranie video pokazujące trąbę powietrzną. To taka pionowa, obracająca się kolumna lejkowata, która ma jednocześnie kontakt z ziemią i z podstawą chmury cumuonimbus. Tornada występują na niemalże każdym kontynencie (oprócz Antarktydy), w średnich szerokościach geograficznych. Jednak obszarem, na jakim zjawiska te następują zwykle, jest obręb USA. Wedle ostatnich pomiarów dochodzi tam do mniej więcej 1200 tornad w ciągu roku, najczęściej w okresie letnim. Lecz w obrębie środkowych stanów trąby powietrzne pojawiają się dodatkowo w okresach zimowych, gdy dochodzi do cieplejszych temperatur. W celu porównania dane europejskie odnotowują statystycznie w przybliżeniu 400 takich zjawisk.
Skąd się bierze tornado, co je napędza? Można sobie odpowiedzieć na to pytanie poznając cechy klimatyczne amerykańskiego terenu zwanego kolokwialnie Aleją tornad. To środkowy region kraju, rozciągający przez stany Teksas, Oklahoma, Kansas, Luizjana, Nebraska, Iowa i Dakota Południowa. Czasem zalicza się do niej też Minnesota, Wisconsin, Kentucky, Illinois, Indiana, Missouri , Dakota Północna i Ohio.
Na obszarze tych stanów występuje nadzwyczajnie wielka ilość trąb powietrznych. Podyktowane jest to tym, że w środkowym miejscu gorące masy powietrza płynące z Zatoki Meksykańskiej spotkają się z chłodnym prądem znad Gór Skalistych. Cieplejsze powietrze jest wypychane przez chłodny prąd do góry, tam kształtuje się intensywny prąd wstępujący. kształtuje on wielką chmurę burzową cumulonimbus. Wznoszące się i opadające masy powietrza wewnątrz chmury zaczynają intensywnie kręcić się i tak tworzy się mezocyklon.
Siła tornado może posiadać rozmaitą skalę zniszczenia, do jej wskazania służy sześciostopniowa skala Fujity (F0-F6). Tornada, które dokonały tak wielkich zgubnych skutków w grudniu 2021 w USA zostały zakwalifikowane jako siła F4. Strach wobec tego pomyśleć, jak wielkim kataklizmem muszą być żywioły w wyższej skali, ranga F6 jest wprost niewyobrażalny i analizowany przez meteorologów jako nieprawdopodobny. Dla porównania trąby powietrzne, czy tornada szkwałowe w Europie nie przewyższają zwykle siły F3, powstają na ogół w okolicy Holandii jak również Wielkiej Brytanii. W Polsce są to zwykle krótkie zjawiska w terenie Pomorza, Parku Sowińskiego a także na liniach - jednej z Ziemi Lubuskiej, Wielkopolskę, aż po Mazury, a drugiej z Małopolski, poprzez Kielecczyznę, aż po Wyżynę Lubelską.
do dziś uznaje się, że najogromniejszym żywiołem na świecie było tornado El Reno w Oklahomie z 2013 r., miało aż 4,2 km szerokości i prędkość 476 km/h, w ciągu 40 minut dokonało zniszczeń na 40 milionów dolarów. Natomiast najwięcej ofiar śmiertelnych pochłonęło tornado Tri-state w 1925 roku. Wiało z prędkością ok. 117 km/h przez ponad 3,5 godziny. Jego natężenie określana jako F5 oraz ponad 350-kilometrowy zasięg były przyczyną śmierci aż 695 osób.
Zwiększająca się liczba i siła tornad, pojawiających się również w okresach zimowych popycha klimatologów do podejmowania badań nad ich przyczynami. Dlaczego natężenie tornad jest tak zadziwiająco gigantyczna, co czyni, że powstają tak błyskawicznie i gwałtownie. Niezmiernie rozbudowany, nowoczesny system ostrzegawczy, dobre metody zachowania podczas trąby powietrznej, wciąż jednak są niewystarczające. Do w dzisiejszych czasach bowiem nie ma pełnej wiedzy w kwestii całkowitego biegu tworzenia się trąby powietrznej. Meteorolodzy prowadzą nieprzerwaną obserwację pogody i analizują ryzyko wystąpienia zjawiska na podstawie ustalenia warunków sprzyjających powstaniu tornada. Korzystają z zaawansowanych modeli numerycznych, które przetwarzają dane wysyłane ze specjalnych tzw.
